Trang Chính
by Những ký ức ngày đầu giữ gìn thi hài Bác
Thời điểm khắc nghiệt nhất đã đến, sáng 2/9/1969, cả nước đang hân hoan
trong ngày Quốc khánh, thì trong căn nhà nhỏ cách ngôi nhà sàn của Bác
không xa, trên chiếc giường gỗ trải chiếu đơn sơ, Bác Hồ kính yêu đang
trút những hơi thở cuối cùng…
Đó
là những dòng ký ức của Thiếu tướng Trần Kinh Chi, nguyên Tư lệnh, kiêm
Chính ủy Bộ Tư lệnh Bảo vệ Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dịp hướng
tới Lễ kỷ niệm tròn 40 năm giữ gìn thi hài Bác.
Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh (Ảnh: anhpt.com)
Tôi
còn nhớ như in, ngày 28/8/1969, sức khoẻ của Bác đã bắt đầu yếu hẳn,
tim có dấu hiệu loạn nhịp và rối loạn phần tuyến nhĩ thất. Trước tình
hình sức khỏe của Bác ngày càng có dấu hiệu xấu, trung tuần tháng
8/1969, Quân ủy Trung ương ra quyết định thành lập Ban chỉ đạo công tác
giữ gìn thi hài Bác, gồm các đồng chí: Thiếu tướng Lê Quang Đạo - Ủy
viên Trung ương Đảng, Ủy viên Quân ủy Trung ương, Phó Chủ nhiệm Tổng
cục Chính trị, Trưởng ban; Thiếu tướng Phạm Ngọc Mậu - Phó Chủ nhiệm
Tổng cục Chính trị; Đại tá Phùng Thế Tài - Phó Tổng Tham mưu trưởng;
Đại tá Vũ Văn Cẩn - Phó Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần, Cục trưởng Cục Quân
y; và tôi, Trần Kinh Chi, lúc bấy giờ là Đại tá, Cục trưởng Cục Bảo vệ
Quân đội. Ban chỉ đạo phân công đồng chí Phùng Thế Tài làm Phó ban và
tôi là Ủy viên Thường trực, điều hành mọi công việc cụ thể của Ban chỉ
đạo.
Căn
cứ vào yêu cầu nhiệm vụ trong từng thời gian, Ban chỉ đạo đã huy động
thêm lực lượng nhằm đáp ứng với tình hình ngày một khẩn trương. Theo
dõi từng giờ, từng ngày sức khoẻ của Bác, chúng tôi biết thời điểm
nghiệt ngã nhất đang đến gần. Ban chỉ đạo khẩn trương tiến hành kiểm
tra mọi khâu trong công tác chuẩn bị; khẩn trương hoàn thành các công
việc còn lại; đình chỉ mọi việc đi phép, đi học của cán bộ, chiến sĩ có
liên quan đến nhiệm vụ.
Cục
Bảo vệ và Tiểu đoàn 144 tổ chức ngay một đoàn xe làm nhiệm vụ di chuyển
thi hài Bác, gồm 5 chiếc: Hai xe cứu thương, ba xe Gat, chọn các đồng
chí Hoàng Đình Thinh - lái xe của Tổng cục Hậu cần; Nguyễn Văn Nhích -
lái xe cứu thương của Viện Quân y 108 làm nhiệm vụ lái xe cứu thương.
Các xe khác do lái xe của Cục Bảo vệ đảm nhiệm. Hằng đêm, các chiến sĩ
lái xe đã không quản ngại vất vả, gian khổ, miệt mài luyện tập, luôn
hoàn thành tốt nhiệm vụ lái xe trong các tình huống, trên các đoạn
đường, đến các địa điểm khác nhau.
Một
số cán bộ, chiến sỹ của Tiểu đoàn 144 và Cục Bảo vệ được chọn làm nhiệm
vụ luyện tập, mặc trang phục Cảnh sát hoặc hoá trang là người dân bình
thường ém và tuần tra ở các con đường mà đoàn xe đi qua; mọi tình huống
xấu có thể xảy ra (xe hỏng, kẹt tắc đường, gặp tai nạn, bị phá hoại)
đều được lường tính trước và vạch sẵn giải pháp xử lý.
Trong
thời gian này, thấy tình hình sức khoẻ của Bác ngày càng giảm sút
nghiêm trọng, Bộ Chính trị Trung ương Đảng ta đã điện thông báo cho Bộ
Chính trị Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô đề nghị Bạn cho đoàn y tế
làm nhiệm vụ giữ gìn thi hài Bác sang Hà Nội ngay.
Cũng
trong ngày 28/8/1969, đoàn cán bộ y tế Liên Xô đến Hà Nội. Đoàn do đồng
chí X.X. Đê-bốp - Viện sỹ Thông tấn Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô, Phó
Chủ tịch Viện Hàn lâm y học Liên Xô, Viện trưởng Viện Khoa học giữ gìn
thi hài Lênin làm trưởng đoàn. Ngay khi tới Hà Nội đoàn đã được các
đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước ta tiếp đón và làm việc.
Sau
đó, đoàn đã tiến hành kiểm tra các công trình 75A, 75B; kiểm tra công
việc chuẩn bị của Tổ Y tế đặc biệt. Sau khi kiểm tra xong, đoàn kết
luận: đã đủ điều kiện để tiến hành công tác giữ gìn thi hài Bác giai
đoạn đầu để phục vụ lễ viếng và lễ tang Bác. Đến lúc này, Ban chỉ đạo
chúng tôi mới tạm yên tâm về công tác chuẩn bị. Trong khi ấy, ở phòng
bệnh, hằng ngày các bác sĩ vẫn thay nhau theo dõi và chăm sóc sức khoẻ
của Bác; các đồng chí trong Bộ Chính trị vẫn tới thăm và báo cáo tình
hình của cả nước với Bác. Mỗi tin chiến thắng từ chiến trường miền Nam đều làm cho Bác vui thêm.
Trưởng
ban Ban Quản lý Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh và Giám đốc Trung tâm Nghiên
cứu y sinh Moskva ký biên bản phối hợp pha chế dung dịch đặc biệt tại
Việt Nam (Moskva ngày 4/6/2003).
Song
thời điểm khắc nghiệt nhất đã đến. Sáng ngày 2/9/1969, cả nước đang hân
hoan trong ngày Quốc khánh, thì trong căn nhà nhỏ, giản dị cách ngôi
nhà sàn của Bác không xa, trên một chiếc giường gỗ trải chiếu đơn sơ,
Bác Hồ kính yêu của cả dân tộc ta đang trút những hơi thở cuối cùng.
Vây
quanh Bác là các đồng chí trong Bộ Chính trị và Trung ương Đảng, các
giáo sư, bác sĩ, nhân viên y tế được giao nhiệm vụ chăm sóc sức khoẻ
cho Bác. Đồng chí Vũ Kỳ - người phục vụ thân cận nhất của Bác ngồi trên
giường với chiếc quạt lá cọ trên tay không ngừng quạt nhẹ cho Bác.
Nhưng
rồi đúng 9 giờ 47 phút, trái tim Bác ngừng đập. Chiếc quạt lá cọ rời
khỏi tay, đồng chí Vũ Kỳ gục xuống khóc nức nở. Các bác sĩ vẫn không
ngừng xoa bóp, hô hấp nhân tạo với hy vọng mong manh rằng, trái tim vĩ
đại tràn đầy yêu thương của Bác sẽ đập trở lại. Nhưng tất cả đã vô
vọng.
Một
giờ sau, khi trao đổi với các bác sĩ làm công tác cấp cứu, đồng chí
Phạm Văn Đồng đau đớn khoát tay: “Thôi, các đồng chí để yên cho Bác
nghỉ”. Tất cả mọi người có mặt bên giường Bác đều oà khóc nức nở.
Trong
khi đó, diễn biến tình hình sức khỏe của Bác đã liên tục được thông báo
về 75A. Tại công trình 75A, các đồng chí Nguyễn Lương Bằng, Lê Quang
Đạo, Phùng Thế Tài và tôi luôn bám sát tình hình ở Phủ Chủ tịch qua máy
điện thoại. Các chuyên gia Liên Xô và Tổ Y tế đặc biệt được lệnh sẵn
sàng. 10 giờ, tôi đau đớn buông máy điện thoại, nói với các anh tại
75A: “Bác mất rồi”.
Anh
Phùng Thế Tài vừa khóc vừa ra lệnh cho mọi người: “Tất cả vào vị trí”.
Tôi cũng gạt nước mắt lao ra xe chỉ huy. Chúng tôi được lệnh cho xe tới
Phủ Chủ tịch. Trên xe còn có các đồng chí Nguyễn Gia Quyền, Nguyễn Văn
Châu, Nguyễn Trung Hát, Tổ Y tế đặc biệt và đồng chí Đỗ Hải - Chính trị
viên Tiểu đoàn 144. Tới cổng Phủ Chủ tịch, đoàn xe dừng lại, riêng
chiếc xe cứu thương mang biển số FH 1468 do đồng chí Nguyễn Văn Hợp lái
được lệnh đi tiếp.
Xe
vừa đến trước cửa ngôi nhà sàn của Bác đã thấy đồng chí Trần Quốc Hoàn
ra đón. Anh Hoàn ôm lấy tôi, vừa khóc vừa nói: “Sự việc xảy ra rồi! Các
đồng chí phải bình tĩnh làm tốt nhiệm vụ của mình”. Khi nhìn thấy tôi
và Tổ Y tế đặc biệt, đồng chí Phạm Văn Đồng cũng vừa khóc, vừa vẫy tay:
“Thôi, mọi người hãy giãn ra cho các đồng chí chuyên môn làm nhiệm vụ”.
Thấy
Bác nằm thanh thản trên giường, nước mắt tôi trào ra. Nhưng tôi chợt
hiểu rằng, đây là lúc mà mình phải tỉnh táo nhất; mình là cận vệ của
Bác Hồ, lúc này mình phải bảo vệ Bác như tất cả những lần Bác đi công
tác. Nghĩ vậy, tôi trấn tĩnh cùng các đồng chí trong Tổ Y tế đặc biệt
tiến vào. Khi đã đưa Bác yên vị lên xe, tôi quan sát nhanh rồi ra lệnh:
“Lên đường!”. Chiếc xe nhẹ nhàng lăn bánh ra cổng Phủ Chủ tịch. Lúc đó,
tất cả các xe đều giữ đúng vị trí, giữ đúng cự ly. Đoàn xe hộ tống Bác
qua các phố Phan Đình Phùng, Trần Nhật Duật, Trần Quang Khải, Lê Thánh
Tông về 75A.
Khi
xe dừng lại trước công trình 75A, mọi người ùa ra đón. Tôi chỉ kịp nhảy
xuống xe báo cáo với các đồng chí Nguyễn Lương Bằng, Lê Quang Đạo,
Phùng Thế Tài: “Thưa các anh! Bác đã tới”. Tôi đã nhiều lần được bảo
vệ, tiếp cận Bác trong những chuyến đi công tác, nhưng chưa bao giờ có
chuyến đi nào buồn như vậy.
Suốt
chặng đường từ Phủ Chủ tịch đến 75A, tôi luôn cắn răng tự nhủ với mình:
“Không được khóc! Không được rơi nước mắt”. Nhưng lúc này, sau khi làm
biên bản khám nghiệm xong, các chuyên gia y tế của Liên Xô và của Tổ Y
tế đặc biệt bắt đầu đưa thi hài Bác vào buồng đặc biệt thì tôi không
sao kìm nén được nữa. Nước mắt cứ thế vỡ oà ra.
Trong
buồng đặc biệt lúc đó có đoàn chuyên gia y tế Liên Xô, các đồng chí
trong Tổ Y tế đặc biệt, anh Phùng Thế Tài và tôi lui tới ra vào theo
dõi tiến trình công việc để báo cáo kịp thời với các đồng chí lãnh đạo,
đồng thời cũng làm nhiệm vụ chăm sóc các chuyên gia Liên Xô và Việt
Nam.
Nội
dung và yêu cầu của khoa học giữ gìn lâu dài thi hài Bác là: Phải giữ
được những nét đặc trưng của thi hài Bác như khi Người còn sống. Phải
giữ thi hài được lâu dài. Phải đảm bảo được yêu cầu có thể để đông đảo
người tới viếng thăm trong điều kiện môi trường bình thường. Theo chúng
tôi được biết, khoa học giữ gìn thi hài với nội dung và yêu cầu như thế
thì trên thế giới cho đến lúc đó mới chỉ có Liên Xô làm được.
Có
một điều đặc biệt là tuy tuổi cao, sức yếu nhưng hệ thống mạch máu của
Người về cơ bản vẫn thông suốt đến các hệ thống mao mạch. Điều đó chứng
tỏ sinh thời, Người rất chăm chỉ rèn luyện thân thể. Đây cũng là một
thuận lợi cơ bản trong công tác giữ gìn thi hài Bác. Các chuyên gia y
tế Liên Xô đã làm công việc đó với một tấm lòng yêu thương, trân trọng
lãnh tụ, với tinh thần khoa học rất cao và một tài năng tuyệt vời.
Cuộc
đời tôi tuy đã trải qua không ít những ngày gian khổ, hiểm nguy, trải
qua không ít những đau thương mất mát, nhưng chưa bao giờ tôi phải sống
một ngày đau đớn đến vậy. Vào những ngày Bác mất, Hà Nội lúc nào cũng
như bị đè nặng dưới một bầu trời u ám, sũng nước. Tin về nỗi đau lớn
của dân tộc chưa được phép loan đi, nhưng dường như dần dần mọi người
Hà Nội và cả cỏ cây thiên nhiên đều cảm nhận được nỗi mất mát lớn lao
đó.
Như Bình (ghi)
Công an nhân dân
Tất cả mọi thứ ở đó thanh tịnh đến mức khó tưởng tượng.Có lẽ một ngày nào đó mình sẽ quay trở lại.Lũ bạn của tớ đứa nào cũng mong tớ dẫn ra thủ đô chơi ,100% trong số đó muốn đến thăm lăng Bác đầu tiên....
